بررسی اثر افزایش قیمت آب آبیاری بر تقاضای نهاده های کشاورزی: مطالعه‌ی موردی، شهرستان جم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سیدنعمت اله موسوی

دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت، ایران

چکیده

در این مطالعه، به منظور بررسی تأثیر افزایش قیمت آب بر میزان آب مصرفی و سایر نهاده‌های کشاورزی در منطقه­ی جم در استان بوشهر،  تغییرات تابع تقاضای آب، زمین، کود، سم و نیروی کار پس از افزایش قیمت آب با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌های معکوس (IDEA) تخمین زده شد. جهت بررسی نحوه­ی تأثیرپذیری کشاورزان با کارایی و اندازه­ی زمین متفاوت، کشاورزان نمونه را به گروههای مختلف تقسیم، و واکنش آنها به افزایش قیمت آب با یکدیگر مقایسه گردید. نتایج این مطالعه نشان داند که افزایش قیمت آب اثر محدودی بر مصرف آب داشته و نمی‌تواند به عنوان ابزار مناسبی جهت حفظ منابع آبی در منطقه به‌کاربرده شود. مشخص گردید که کشاورزانی کارآتر و کشاورزانی با اندازه­ی زمین بزرگتر، تابع تقاضای آب کم کشش تری دارند؛ در مقابل، بهره بردارانی که کارایی روشی پایینتر و اندازه­ی زمین کوچکتر دارند، بیشتر تحت تأثیر افزایش قیمت آب قرار گرفته و قیمت بالاتر آن می تواند معیشت این گروهها را تهدید نماید. زمین به عنوان نهاده­ی جانشین برای آب، کود، و نیروی کار نیز به عنوان نهاده­ی مکمل آب مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین، در خصوص سم نیز افزایش قیمت تا 4/3 برابر آب بهای محاسبه شده کنونی منجر به کاهش ‌گردیده و پس از آن با بالا رفتن قیمت آب، میزان سم مصرفی نیز افزایش می یابد.

کلیدواژه‌ها

• تقاضای آب
• تحلیل پوششی داده های معکوس
• کارایی
• شهرستان جم

20.1001.1.20086377.1394.8.25.1.9

---

عنوان مقاله [English]

The Effects of Irrigation Water Prices on Input Demands: Case Study of The Jam Township.

چکیده [English]

This paper aims to study effects of an  increase in water prices on water and other agricultural inputs in The Jam Township in The Bushehr Province. Water demand function was estimated by using The IDEA method. A random sample of farmers selected and divided into several groups based on farm size and degree of efficiency. Results indicated that price elasticity of water was generally low and, that was even lower for more efficient and larger farmers. Results of the study also showed that small farmers were vulnerable to increase in price of water and this had harmful effect on their level of livelihoods. Result further indicated that land was a good substitute for water and fertilizer where labor and water were complementary inputs. Also, an increase in the price of water had negative effect on the pesticide use.                                 
                            

کلیدواژه‌ها [English]

• Water
• Demand
• IDEA
• Efficiency
• Jam township

مراجع

1. احمد‌پور، م.، و م. صبوحی، 1388،الف.  قیمت‌گذاری آب در بخش کشاورزی با استفاده از روش برنامه‌ریزی ریاضی بازه‌ای: مطالعه موردی منطقه دشتستان، اقتصاد کشاورزی3: 141-121.
2. احمد‌پور، م.، و م. صبوحی، 1388. ب قیمت‌گذاری آب کشاورزی و اثر بخشی آن با استفاده از برنامه‌ریزی خطی توأم با مخاطره: مطالعه موردی منطقه جم، ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد.
3. باغستانی، م.، و م. زیبایی. 1389. اندازه‌گیری تمایل به پرداخت کشاورزان دشت رامجرد برای آب‌های زیرزمینی با استفاده از برنامه‌ریزی ریاضی فراسنجیک، اقتصاد و توسعه کشاورزی 24، 3: 322-310.
4. بخشی، ع.، م. دانشور کاخکی، و ر.،  مقدسی. 1390. کاریرد شبیه برنامه ریزی ریاضی مثبت به منظور تحلیل اثرات سیاست‌های جایگزینی آب در دشت مشهد، اقتصاد و توسعه کشاورزی 25،
   3: 284-294.
5. بلالی، ح.، ص. خلیلیان، و م.، احمدیان، 1389، بررسی نقش قیمت‌گذاری آب در بخش کشاورزی بر تعادل منابع آب زیر زمینی، اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، 24،  185-194.
6. ترکمانی، ج. و ش.، شجری، 1387، مدیریت تقاضای آب آبیاری: کاربرد روش مطلوبیت چند معیاری، علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، 44: 401-387.
7. ترکمانی، ج. و م.، عبدالهی عزت آبادی، 1376، تعیین و ارزیابی الگوی بهینه مصرف آب در کشاورزی مطالعه موردی پسته‌کاران شهرستان رفسنجان، اقتصاد کشاورزی و توسعه. 71:18-82.
8. جعفری، س. غ.، 1383، رویکرد بازار آب و الزامات آن، اقتصاد کشاورزی و توسعه.32: 167-185.
9. چیذری، ا.، غ. شرزه‌ای، و ع.، کرامت‌زاده، 1384، تعیین ارزش اقتصادی آب با رهیافت برنامه ریزی آرمانی (مطالعه موردی سد بازو شیروان، مجله تحقیقات اقتصاد کشاورزی71: 66-39.
10. چیذری، ا. و میرزایی ح. ر.، خلیل آبادی، 1378، روش قیمت‌گذاری و تقاضای آب کشاورزی باغ‌های پسته شهرستان رفسنجان، اقتصاد کشاورزی و توسعه 26: 99-113.
11. خنجری ساداتی، س. و م.، صبوحی، 1388، مدیریت تقاضای آبیاری دشت مشهد با تاکید برسیاست قیمت‌گذاری، هفتمین کنفرانس دوسالانه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران.
12. راجرز، پ.، ر. بهایت، و آ.، هیوبر، مترجمین : ع جهانی،. و نوری 1.، اسفندیاری،  1374، آب به عنوان کالایی اقتصادی و اجتماعی، شرکت سهامی مدیریت منابع آب معاونت برنامه ریزی، دفتر اقتصاد آب.
13. زیبایی، م.، غ. سلطانی، و م.، بخشوده، 1384، مدیریت تقاضای آب کشاورزی در سطح مزرعه مطالعه موردی دشت فیروزآباد، پنجمین کنفرانس دوسالانه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
14. زیبایی، م.، غ.، سلطانی، ج.، ترکمانی، د.خلیلی، و ج.، بهبودیان، 1380، راهبرد ریسک کارای آبیاری گندم در منطقه کوار کاربرد معیارهای برتری تصادفی، اقتصاد کشاورزی و توسعه، 36: 75-90.
15. سال‌نامه آماری استان بوشهر سال 1389، 1390، معاونت برنامه ریزی استان بوشهر، آمار و اطلاعات، شماره نشریه 461.
16. سلطانی، غ.، 1372، تعیین آب‌بها و تخصیص بهینه آب در اراضی زیر سد درودزن فارس، مجموعه مقالات دومین سمپوزیوم سیاست کشاورزی ایران، دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز: 211-195.
17. سلیمانی، ح. و ع. حسنلی، 1387، محاسبه قیمت تمام شده، بهره‌وری مصرف و ارزش افزوده آب برای محصولات عمده در منطقه خشک داراب، فصلنامه دانش کشاورزی ایران 60-45.
18. عزیزی، ج.، 1380، پایداری آب کشاورزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه 36: 113-136.
19. کرامت‌زاده، ع.، ا. چیذری، و ع.، میرزایی، 1385، تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با استفاده از شبیه الگوی کشت بهینه تلفیق زراعت و باغداری، اقتصاد کشاورزی و توسعه 54: 202-167.
20. موسوی، س. ن.، ف. قرقانی، 1390، ارزیابی سیاست‌های آب کشاورزی از منابع آب زیر زمینی شبیه برنامه ریزی ریاضی مثبت (PMP) مطالعه موردی شهرستان اقلید. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی 4: 65-82.
21. میرزایی خلیل آبادی، ح. ر و 1. چیذری، 1383، تعیین کارایی فنی و مقدار بهینه آب در تولید پسته (مطالعه موردی شهرستان رفسنجان)، پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی 62 : 43-49.

22. نجفی، ا.، ب. نجفی، 1388، عوامل موثر بر تقاضای آب در مزارع پرورش ماهی در استان کهکیلویه و بویراحمد، اقتصاد کشاورزی، 1: 207-191.

23. موسوی،س. ن.، و س. م. اکبری، 1393، بررسی الگوی کشت بهینه وتاثیر ان بر منابع ابی مطالعه موردی دشت کربال- مرودشت. 22 :101-110

1. Akbari, M., N., Toomanian, P., Droogers, W., Bastiaanssen, A., Geiske, 2007, Monitoring  irrigation  performance in Esfahan, Iran, Using  NOAAsatellite imagery. Agricu. Water Manage. 88: 99-109.
2. Al-Weshah, R. A., 2000, Optimal use of irrigation water in Jordan Valley : A case study. Water Resour. Manage. 14: 327-338.
3. Balali, H., S., Khalilian, D., Viaggi, F., Bartolini, M., Ahmadian, 2011, Groundwater balance and conservation under different water pricing and agricultural policy scenarios: A case study of the Hamedan-Bahar plain. Ecol. Econ, 70: 863-872.
4. Frija, A., A., Wossink, J., Buysse, S. Speelman, and H., Guidoran, 2011, Irrigation pricing policies and its impact on agricultural inputs demand in Tunisia: a DEA- basedmethodology. J Environ Manage. 92: 2109-2118.
5. Klaiber, H. A., V. K., Smith, m. Kaminsky, and A., Strong, 2010. Estimating the price elasticity of demand water with quasi experimental methods. Agric. Appl. Econ. Asso., Denver, Colo.
6. Perry, C.J., 2001a. Charging  for irrigation water: The case study from Iran. Res. Rep. 52, Colombo, Srilanka, Int. Water Manag. Inst.
7. Perry, C.J., 2001b, Water at any price? Issues and options in charging for irrigation water. Irrig Drain, 50: 1-7.
8. Singh, K., 2007, Rational pricing of water as an instrument of improving water use efficiency in the agricultural sector: A case study in Gujarat, India. Int. J. Water Resources Dev, 23: 679-690.
9. Speelman, S., J., Buysse, s., Farolf, A., Frija, M. D'Haese, & L., D'Haese, 2009, Estimating  the impacts of water pricing on smallholder irrigatores in North West Province, South Africa. Agric Water Manage, 96: 1560-1566.
10. Speelman, S., A., Frija, S., Farolfi, J., Buysse, M. D'Haese, And L., D'Haese, 2008. A new methodology for assessing the impact of water  pricing scenarios: Case study of small-scale irrigation schemes in South Africa. 12^th Cong Europ. Assoc. Agric. Econo.